Iedereen herinnert zich Paul van Ostaijen, maar zijn tijd- en leeftijdgenoot Victor J. Brunclair is onterecht vergeten. In 1937 trok hij in het essay ‘Het heilige handvest’ van leer tegen het fascisme en het nazisme. Luidruchtig dwarsliggen werd hem fataal. Eind november 1944 stierf de Vlaamse schrijver en journalist in een concentratiekamp in Noord-Duitsland.
Brunclair ging de geschiedenis in als de enige Vlaamse martelaar van het vrije woord. Maar hij was ook een kind van zijn tijd, een intellectueel die heen en weer werd geslingerd in de ideologische wervelstorm van de jaren dertig. Modernist, internationalist, polemist, avant-gardist, activist: de autodidact Brunclair was het allemaal.
Met veel oog voor het bredere historische verhaal schetst Dieter Vandenbroucke een portret van een man die, volgens zijn aartsvijand Urbain van de Voorde, ‘droog als een stokslag, brutaal als een muilpeer, vlijmend als een messteek’ was.
Vandenbrouckes boek is veel meer dan de biografie van een – inderdaad vrij exceptionele – figuur. Eigenlijk is het een uitvlucht om een even weids als genuanceerd tijdsbeeld neer te zetten. Daarvoor is een ‘dartele en gedeprimeerde’ would-be-dichter en querulant als Brunclair het ideale opstapje. Geef toe: een idealistische ‘humanitair expressionist’ met dadaïstische trekjes, die Charlie Chaplin en Shakespeare als rolmodellen kiest, is een stevige kluif voor een biograaf. En voor zijn (hopelijk talrijke) lezers. Ga er maar tegen aan staan. (****)
Eric Min
in: De Morgen – Boeken, 19 maart 2014
Dieter Vandenbroucke schreef niet alleen de boeiende biografie van een tegelijk discreet en publiek man, een strijdbaar intellectueel wars van mystiek en schoonschrijverij, maar hij schetst ook een rijk gedocumenteerd panorama van een “activistische” generatie die in het spoor van de superieure Van Ostaijen de verwarrende moderniteit werd ingesleurd.
Johan De Haes
in: Cobra.be
Dit is het soort literaire non-fictieboek dat het tot op de shortlist van de Ako schopt, nooit kan winnen, maar toch een beetje kan meeliften op de golf van aandacht voor de genomineerde romans. Laten we hopen dat de Ako-jury daar net zo over denkt.
Mark Cloostermans
in: Boekblad, juli 2014
Brunclairs levensgeschiedenis leest als een meeslepende roman die tegelijk een beklijvende evocatie is van de roerige jaren tussen de twee wereldoorlogen. Biograaf Dieter Vandenbroucke paart historische kennis aan visie en vertelkracht. Na een reeks degelijke schrijversbiografieën hebben we in Vlaanderen met Dansen op een vulkaan eindelijk weer een meesterlijke proeve in het genre.
Kris Vanmarsenille
in: Gazet van Antwerpen, 1 en 2 maart 2014
Het is een boeiende, vlot geschreven turf die inzicht biedt in Brunclairs dichtwerk en turbulente leven, maar ook in de avant-gardistische tijdsgeest van Antwerpen tijdens het interbellum.
Jan Vanriet
in: Knack, 7 mei 2014
De uitgebreide dossierkennis van de auteur, en daaronder vallen ook de meest obscure brieven en vergeten columns in allerlei vergane kranten en blaadjes, en zijn vaardigheid deze overvloed aan details in een vloeiend en spannend verhaal te verwerken, maken van dit boek een bijzonder informatief en nog steeds relevant boek dat ik, als ik minister van Onderwijs was, tot plichtlectuur voor alle leraren geschiedenis en Nederlands zou maken. Indien ze dit aandachtig en kritisch tijdens de zomervakantie zouden lezen, en verwerken, zouden het onderwijs en het publieke debat over ‘de jaren dertig’ in Vlaanderen en Europa eindelijk volwassen, dat wil zeggen geïnformeerd en genuanceerd gehouden kunnen worden.
Ludo Abicht
in Streven, mei 2014
Vandenbroucke van zijn kant demonstreert op voortreffelijke wijze dat academische geschiedschrijving allerminst gebukt moet gaan onder “het raadsel der onleesbaarheid”, zoals de Nederlands slavist en essayist Karel van het Reve de literatuurwetenschap ooit omschreef.
Nico Van Campenhout
in: Ons Erfdeel, mei 2014, nr.3
Anders dan zijn onderwerp is Dieter Vandenbroucke gelukkig wel een begaafd stilist. Bovendien toont hij zich met deze studie een gedegen onderzoeker die een veelheid aan feiten en ideeën in een vlot leesbaar verhaal kan gieten. Chapeau!
Manu van der Aa
in: Kunsttijdschrift Vlaanderen, juli 2014
Een absolute correctie op het dominante verhaal over de Vlaamse culturele en literatuurgeschiedenis. Ten zeerste aanbevolen!
Henri Floris Jespers
op: Mededelingen van het Centrum voor Documentatie & Reëvaluatie
Ook een minder veelbesproken biografie, Dansen op een vulkaan van Dieter Vandenbroucke, weet op een prachtige manier één persoon tot middelpunt van een roerige tijd te maken. Vandenbrouckes hoofdpersoon is de Vlaamse schrijver Victor J. Brunclair, en die belichaamt in zijn eentje zowat alle tegenstellingen en spanningen van het België van de periode 1900-1945: de discussies tussen talloze fracties Vlaamsgezinden, de dunne grens tussen extreem-links en extreem-rechts kort voor de oorlog, de botsing tussen literaire vernieuwingszin en conformisme.
Laurens Ham
op: Dereactor.org – Platform voor literaire kritiek
Vandenbroucke heeft met zijn boek een monument opgericht voor Brunclair zonder hem ergens uit te vergroten of te verheerlijken. Hij was een middelmatige dichter maar een getalenteerde criticus en polemist.
Elke Brems
in: Poëziekrant, september 2014
Het moest toch maar eens gaan gebeuren dat iemand het licht liet schijnen over de zoveel verborgen gebleven feiten uit het leven van de Antwerpse auteur en recensent Victor J. Brunclair (1899-1944). Dieter Vandenbroucke schreef met diens biografie een knap en hoogst leesbaar boek, uitvoerig gedocumenteerd en met veel kennis van zaken.
Stefan van den Bossche
in: Passage, tijdschrift voor Europese literatuur & cultuur, juli-september 2014, nr.4
Antifascist of collaborateur? Schrijver en polemist Victor J. Brunclair (1899-1944) heeft met vele ideologieën geflirt. Hij groeide op tijdens het woelige interbellum, was overtuigd flamingant, maar tevens vrijzinnig, avant-gardistisch en antifascistisch. In Dansen op een vulkaan presenteert historicus Dieter Vandenbroucke deze omstreden schrijver als een figuur die ‘de spanningen, dromen en ontgoochelingen van heel zijn opstandige generatie personifieert’.
Sofie Messeman
in: Staalkaart, cultureel magazine, juni-juli-augustus 2014, nr.25
Bij het lezen van deze prachtige biografie krijg je voortdurend de indruk dat, zeker in de tweede helft van de jaren dertig, in de politieke en culturele middens enkel nog zwalpende dronkaards rondliepen die steeds tegen elkaar botsten, mensen dus die voortdurend het noorden kwijt waren en over geen enkel kompas meer beschikten. Het is slechts één van de zeer sterke kanten van dit boek: Vandenbroucke plaatst de figuur van Brunclair steeds in een bredere maatschappelijke context, op de eerste plaats van Vlaanderen uiteraard, en van België, maar ook in een breder Europees en zelfs universeel verband.
Peter Bormans
op: Inktspat
Op de tram naar huis begon ik erin te lezen en werd al dadelijk gegrepen door het prachtig taalgebruik, de geschiedenis van mijn stad, mijn wijk (Seefhoek) zelfs. De auteur Dieter Vandenbroucke heeft met letters een palet geschilderd waar vele schilders een puntje aan kunnen zuigen.
Walter Soethoudt, voormalig uitgever
op: eigen blog
De Vlaamse ‘inter-nationalist’ Victor Brunclair is niet voor een gat te vangen. Met een slecht karakter en een scherpe pen zocht de schrijver, criticus en politiek activist zijn weg tussen anti-Belgische Vlaams-nationalisten en literaire wereldburgers. Met literaire en historische panache neemt Dieter Vandenbroucke de lezer mee langs het kronkelige levenspad van het enfant terrible in de wereld van een radicaal Vlaamsgezinde linkse tegentraditie. Onderweg sneuvelen nogal wat mythes. Brunclair zou verguld geweest zijn met dit boek om vervolgens zijn pen te dopen in vitriool voor een repliek…
Bruno De Wever, historicus Universiteit Gent
In de biografie vragen de verhaallijnen om literair talent, empathie en psychologisch inzicht, naast ook grote eruditie en een stevige beheersing van de historische bronnen. In dit adembenemende boek heeft Dieter Vandenbroucke dat alles magistraal gecombineerd. Het geeft ons een diepe inkijk op de even briljante als onafhankelijke intellectueel die Victor Brunclair was. Van daaruit ontvouwt Vandenbroucke ons een periode die we dachten te kennen, maar die met Brunclair toch weer onvermoede dimensies krijgt.
Herman Van Goethem, historicus en rector van de Universiteit Antwerpen
Scherpzinnig en genuanceerd toont Dieter Vandenbroucke aan de hand van de turbulente levensloop van de immer enthousiaste querulant Brunclair hoe ook een onverdacht linkse activist in aanraking kon komen met de collaboratie. Dat zijn bij wijlen aangrijpende verhaal niettemin in een concentratiekamp eindigt, illustreert op tragische wijze de morele en ideologische complexiteit van deze periode in onze geschiedenis. Ook voor wie het interbellum goed meent te kennen valt in dit boek veel te leren.
Geert Buelens, dichter, essayist en hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit Utrecht